Psychologie en leven in een andere cultuur

Wanneer men het over een cultuurschok heeft wordt deze term vaak gebruikt om aan te geven dat iets in een bepaalde (voor de spreker meestal nieuwe) cultuur compleet verschilt van datgene wat deze persoon gewend is van zijn/haar eigen cultuur.
Echter, de psychologische definitie en gebruik van dit woord is iets anders.
Ik ga hier op deze site niet pretenderen dat ik nu ook opeens alles weet over psychologie, dat laat ik liever over aan de mensen die hier voor hebben gestudeerd (en daarvan hebben we genoeg mensen in de familie, dus als jullie willen reageren op dit onderwerp zie ik de reactie wel verschijnen). Maar ik zal in het kort aangeven hoe het volgens de theorie werkt (zo’n cultuurschok) en hoe het in mijn geval in de praktijk werkt.

In het kort zou je kunnen zeggen dat een cultuurschok een vorm van stress is als gevolg van het leven in een nieuwe cultuur en het aanpassen aan deze nieuwe cultuur. Dit aanpassingsproces, en de daarbij horende cultuurschok, wordt meestal opgedeeld in vier stadia. De eerste fase is een fase waarin je het gevoel hebt op vakantie te zijn en je je dus erg prettig voelt. Alles is namelijk nieuw en je geniet van de uitdaging en van de nieuwe omgeving.
De tweede fase is negatiever. De dingen die in eerste instantie interessant leken worden nu opeens irritant en je gaat de negatieve dingen opblazen.
Daarna zou je in een nog dieper dal kunnen komen, je depressief gaan voelen, je niet begrepen voelen en je kunt de mensen in je omgeving gaan wantrouwen.
Uiteindelijk komt je energie weer helemaal terug en is het de bedoeling dat je je thuis gaat voelen in het land.
Wanneer je dit zou uitdrukken in een grafiekje zou de theoretische cultuurschok er over het algemeen uitzien zoals afgebeeld in figuur 1.
Bij mij lijkt het echter meer op de afbeelding in figuur 2.

De reden voor mij om dit te laten zien is omdat ik vaak de vraag krijg van mensen hoe het met mij gaat. En ik merk dat er in de aanname meestal iets doorklinkt van “volgens mij ben je erg gelukkig daar en heb je het wel prima naar je zin”. Over het algemeen klopt dat ook wel. Ik ben namelijk meestal lekker in balans hier, ik vermaak me inderdaad prima en ik ben nog steeds blij dat ik de keuze heb gemaakt om hier naartoe te verhuizen en ook dat ik mijn contract heb verlengd. Maar de werkelijkheid is ook dat ik erg vaak met stemmingswisselingen te maken heb, waardoor ik het ene moment heel gelukkig ben en het andere moment erg depressief kan zijn. Door deze stemmingswisselingen kan het ook zijn dat ik het ene moment heel erg naar Nederland en naar jullie verlang, terwijl ik op het andere moment liever zou vergeten dat mijn contract hier op een zeker moment zal stoppen en ik weer naar Nederland zal keren.
Hoewel heel verklaarbaar en normaal, zijn deze stemmingswisselingen vaak moeilijk te begrijpen voor mensen die niet zelf de ervaring hebben van in een andere cultuur leven. Hopelijk is het na het lezen van dit berichtje iets begrijpelijker geworden hoe zo’n cultuurschok werkt.
Mocht je me ooit een keer treffen in een bui dat ik net door zo’n stemmingswisselingfase ga, dan kun je me erop wijzen dat het tijd is voor een van de volgende dingen:

1. Een bezoek aan de onsen
2. Een hamburger bij de Strong Boss Saloon
3. Een avondje live muziek kijken en luisteren
4. Zelf muziek maken
5. Reizen (en/of nieuwe dingen ontdekken)
6. Mijn huis opruimen
7. Wandelen
8. Hardlopen
9. Avondje stappen/Karaoke met vrienden
10. Bezoekje aan de kapper
11. Aikidotraining
12. Overwerken op de middelbare school en helpen met de clubactiviteiten
13. Naar Joyfull voor een maaltijd en een gezellig avondje babbelen met de dames in Joyfull

Ik ben me er zelf van bewust dat ik te maken heb met een cultuurschok en dat deze soms heftiger is dan op andere momenten. En dus heb ik voor mijzelf in de loop van de maanden een lijstje gemaakt met dingen waardoor ik me weer beter ga voelen.
Overigens hebben de meeste mensen die terugkeren naar hun vaderland na in het buitenland te hebben gewoond ook last van een omgekeerde cultuurschok (wat helaas niet betekend dat dan de curve ook omgekeerd is).

Verder merk ik dat ik hier ook veel vermoeider ben dan ik in Nederland was. Of dit puur met de cultuurschok te maken heeft weet ik niet. Ik denk het niet. Het is voor mij natuurlijk ook zo dat ik continue alleen maar in twee talen kan spreken die allebei niet mijn moedertalen zijn. Dit is ongemerkt, best hard werken, waar veel energie aan op gaat.

Tot besluit wil ik nogmaals laten weten dat ik me over het algemeen heerlijk voel en dat ik lekker in mijn vel zit, dus verder geen reden voor zorgen of zo. Maar dan hebben jullie nu ook eens de wat meer genuanceerde uitleg gehad over hoe ik mij hier voel.